ارتودنسی دندان: انواع، مزایا و معایب
فکر می‌کنید چه چیزی باعث می‌شود که لبخند شما زیبا و منحصر به فرد باشد؟ قطعاً داشتن دندان‌هایی صاف، مرتب و هماهنگ یکی از مهم‌ترین عوامل در داشتن لبخندی جذاب است. با پیشرفت‌های چشمگیر در علم دندانپزشکی دیگر خدمات دندان محدود به درمان‌های پایه‌ای مانند کشیدن یا پر کردن دندان نیست، بلکه امروزه خدمات زیبایی دندان به یکی از پرطرفدارترین خدمات دندانپزشکی تبدیل شده است. در این بین ارتودنسی دندان یکی از مؤثرترین روش‌ها برای اصلاح ناهماهنگی‌ها و بدشکلی‌های دندانی است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با ارتودنسی و کاربردهای آن بیشتر آشنا کنیم و توضیح دهیم که چرا این روش درمانی این روزها محبوبیت زیادی پیدا کرده است.
ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی یک شاخه تخصصی از دندانپزشکی است که به اصلاح ناهنجاری‌ها و بی‌نظمی‌های دندانی و فکی کمک می‌کند. هدف اصلی این درمان، مرتب کردن دندانها و قرار دادن آنها در موقعیت صحیح است.
البته باید توجه داشته باشید که هدف ارتودنسی تنها اطلاح طرح لبخند و مرتب کردن دندانها نیست، بلکه این روش میتواند تأثیرات چشمگیری بر عملکرد صحیح دندانها و فک، نحوه جویدن و حتی قدرت تکلم فرد داشته باشد.
ارتودنسی چگونه دندانها را صاف می‌کند؟
در روش ارتودنسی برای صاف کردن دندان ها از قطعات مخصوصی به نام براکت و سیم ارتودنسی استفاده می‌شود. ابتدا براکت‌ها به سطح دندانها چسبانده می‌شوند. سپس سیم ارتودنسی از داخل این براکت‌ها عبور می‌کند و با خاصیت کشسانی خود به دندانها فشار ملایمی وارد می‌کند.
این فشار ملایم و مداوم به مرور زمان باعث حرکت تدریجی دندانها به سمت موقعیت صحیحشان می‌شود. به عبارت دیگر، در طول زمان سیم‌ها و براکت‌ها به تدریج دندانها را جابجا کرده و باعث می‌شوند که آنها به شکلی مرتب و صحیح در دهان قرار بگیرند.
چه کسانی به ارتودنسی نیاز دارند؟
ارتودنسی روشی تخصصی برای اصلاح مشکلات ظاهری و عملکردی دندانها و فک است که بیشتر از آنچه به نظر می‌رسد، کاربرد دارد. به طور کلی، افرادی که شرایط زیر را دارند، می‌توانند از این درمان برای اصلاح ناهنجاری‌های خود استفاده کنند:
- نامرتبی دندانها: گاهی فضای دهان برای رشد طبیعی دندانها کافی نیست و همین موضوع باعث کج شدن یا چرخش برخی دندانها می‌شود. در چنین شرایطی ارتودنسی کمک می‌کند تا دندانها در موقعیت صحیح خود قرار بگیرند.
- فاصله بین دندانها: در برخی افراد، دندانها به طور طبیعی از یکدیگر فاصله دارند یا به دلیل افتادن زودهنگام برخی دندانها، فضاهای خالی بین آنها ایجاد شده است. در چنین شرایطی، ارتودنسی میتواند موقعیت دندان‌های فاصله‌دار را اصلاح کند.
- دندان‌های بیرون زده: برخی دندانها به خصوص در فک بالا بیش از حد به سمت جلو رشد می‌کنند. این حالت نه تنها ظاهر چهره فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه احتمال آسیب دیدگی دندانها را نیز بالا می‌برد. ارتودنسی میتواند این مشکل را برطرف کند.
- اوربایت یا آندربایت: در برخی افراد، اندازه فک بالا و پایین با یکدیگر تناسب ندارد. اگر فک بالا بیش از حد جلو آمده باشد (اوربایت) یا فک پایین جلوتر از حد طبیعی باشد (آندربایت)، ارتودنسی میتواند به تنظیم موقعیت فک و زیباتر شدن چهره فرد کمک کند.
بعد از ارتودنسی ظاهر دندانها چه تغییری می‌کند؟
قبل از انجام ارتودنسی، بسیاری از افراد با مشکلاتی نظیر نامرتبی دندانها یا فاصله غیرطبیعی بین آنها مواجه هستند. این شرایط نه تنها بر زیبایی لبخند تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه میتواند فرآیند تکلم، جویدن و حتی رعایت بهداشت دهان و دندان را نیز دچار مشکل کند.
اما پس از پایان ارتودنسی، تغییرات چشمگیری در وضعیت دندانها ایجاد می‌شود. دندانها در موقعیتی منظم و متقارن قرار می‌گیرند و ناهنجاری‌های فکی اصلاح می‌شود.
در نتیجه، ظاهر لبخند فرد به مراتب زیباتر خواهد شد و عملکرد دهان در فعالیت‌هایی مانند صحبت کردن و غذا خوردن نیز بهبود می‌یابد. علاوه بر این، دسترسی بهتر به سطوح دندانی موجب ارتقاء بهداشت دهان و کاهش ریسک پوسیدگی و بیماری‌های لثه خواهد شد.
تصویر زیر به خوبی تفاوت دندانها را قبل و بعد از ارتودنسی نشان می‌دهد:
انواع ارتودنسی دندان کدامند؟
ارتودنسی تنها به یک روش خاص محدود نمی‌شود و با توجه به نوع مشکلات دندانی و شرایط بیمار میتواند با تکنیک‌ها و ابزارهای مختلفی انجام شود. این روش‌ها از جنبه‌های مختلفی دسته بندی می‌شوند که در ادامه به پرکاربردترین آنها می‌پردازیم:
- بر اساس نوع مشکل:
1-ارتودنسی دندانی: زمانی که مشکل تنها نامنظمی دندانها باشد، ارتودنسی صرفاً روی دندانها متمرکز خواهد بود که ممکن است برای همه دندانها یا تنها برخی از آنها انجام شود.
2-ارتودنسی فکی: اگر منشأ ناهنجاری در فک بالا، فک پایین یا هر دو فک باشد، ارتودنسی فکی انجام می‌شود. البته در برخی موارد، ترکیب هر دو نوع ارتودنسی دندانی و فکی لازم است.
- بر اساس نوع ابزار ارتودنسی:
1-ارتودنسی سنتی
در این روش از براکت‌های فلزی یا سرامیکی استفاده می‌شود که مستقیماً به سطح دندانها چسبانده می‌شوند و سیم‌های فلزی ارتودنسی، دندانها را به مرور زمان به موقعیت صحیح خود هدایت می‌کنند. مدت زمان لازم برای به نتیجه رسیدن ارتودنسی سنتی معمولاً بین ۲ تا ۴ سال است.
۲-ارتودنسی با مینی اسکرو
این روش پیشرفته، شامل نصب یک پیچ کوچک فلزی (مینی اسکرو یا میکرو ایمپلنت) در لثه و استخوان فک است. این پیچ مانند یک لنگر عمل کرده و به حرکت هدفمند دندانها کمک می‌کند. این روش معمولاً همراه با ارتودنسی سنتی انجام می‌شود.
۳-ارتودنسی دیمون (Damon)
روش دیمون، یکی از مدرن‌ترین تکنیک های ارتودنسی ثابت است که در آن از براکت هایی با سیستم کشویی استفاده می‌شود. این فرایند خاص، حرکت طبیعی‌تر دندانها را ممکن می‌سازد و اصطکاک را کاهش می‌دهد.
مزایای ارتودنسی دیمون عبارتند از:
- حرکت سریعتر دندانها و کاهش زمان درمان
- نیاز کمتر به مراجعات مکرر به دندانپزشک
- کاهش احتمال نیاز به کشیدن دندانها
- افزایش راحتی بیمار در طول درمان
این روش‌های پیشرفته می‌توانند بسته به نیاز بیمار با هم ترکیب شوند تا بهترین نتیجه در کمترین زمان ممکن حاصل شود. مشاوره با یک دندانپزشک باتجربه برای انتخاب بهترین نوع ارتودنسی با توجه به شرایط خاص شما لازم است.
انواع ارتودنسی: ثابت و متحرک
یکی دیگر از روش‌های دسته بندی ارتودنسی، تقسیم آن به دو گروه اصلی ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک است.
۱-ارتودنسی ثابت
همانطور که از نامش پیداست، در این روش براکت‌های ارتودنسی به دندان چسبیده و تا پایان درمان از روی دندانها برداشته نمی‌شوند. این روش برای اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و ردیف کردن دندانها بسیار مؤثر است و یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی به شمار میرود.
انواع ارتودنسی ثابت عبارتند از:
- ارتودنسی ثابت معمولی (یا رنگی): در این روش از براکت‌های فلزی استفاده می‌شود که به جلوی دندانها چسبیده و با سیم مخصوص ارتودنسی به هم متصل می‌شوند. کش‌های رنگی روی براکت‌ها قابل انتخاب هستند و تنوع رنگ‌ها، این روش را برای نوجوانان جذاب کرده است.
- ارتودنسی ثابت نامرئی یا سرامیکی: در این روش از براکت‌های شفاف، سرامیکی یا پلاستیکی استفاده می‌شود که به سختی دیده می‌شوند. این نوع براکت‌ها از نظر ظاهری زیباتر بوده و گزینه ای محبوب برای بزرگسالان محسوب می‌شوند. البته قیمت آنها بیشتر از نوع معمولی است.
- ارتودنسی لینگوال (زبانی): نوعی ارتودنسی ثابت است که در آن براکت‌ها در پشت دندانها قرار می‌گیرند. این روش کاملاً از دید پنهان است و بیشتر برای افرادی که نمی‌خواهند براکت‌هایشان دیده شود، مناسب است. این نوع درمان به دقت بالایی نیاز دارد و هزینه آن نیز معمولاً بالاتر است.
۲-ارتودنسی متحرک
در این روش، براکت‌های ارتودنسی قابل جابجایی بوده و بیمار میتواند در مواقع خاص (مثلاً هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن) آنها را از دهان خارج کند. این نوع درمان معمولاً برای اصلاح مشکلات جزئی دندانی یا فکی به کار میرود.
انواع ارتودنسی متحرک عبارتند از:
- ارتودنسی متحرک معمولی: این دستگاه‌ها اغلب به صورت پلاک‌های پلاستیکی هستند که در سقف دهان قرار می‌گیرند و برای اصلاح مشکلات جزئی دندان یا فک استفاده می‌شوند.
- ارتودنسی متحرک نامرئی (پلاک شفاف): پلاک‌هایی شفاف و قالب گیری شده هستند که روی دندانها قرار می‌گیرند. این روش بیشتر برای درمان‌های جزئی یا در ادامه ارتودنسی ثابت جهت تثبیت نتایج درمان به کار میرود.
بهترین روش ارتودنسی دندان کدام است؟
بهترین روش ارتودنسی بستگی به شرایط خاص هر فرد دارد و نمیتوان یک نوع خاص را به عنوان بهترین گزینه برای همه افراد معرفی کرد.
انتخاب روش ارتودنسی مناسب باید توسط دندانپزشک متخصص انجام شود، زیرا عوامل متعددی مانند نوع و شدت مشکل دندانی، سن، وضعیت سلامت دهان و دندانها و حتی ترجیحات شخصی بیمار در این انتخاب تأثیرگذار هستند.
قبل از ارتودنسی چه کارهایی باید انجام شود؟
اولین قدم در مسیر ارتودنسی، مراجعه به یک متخصص ارتودنسی باتجربه است. در این مرحله، دندانپزشک معاینه‌ای دقیق رو دندان‌های شما انجام می‌دهد تا شرایط دندانها و فک شما به دقت مورد بررسی قرار بگیرد.
این ارزیابی اولیه معمولا شامل موارد زیر است:
- معاینه دقیق دندانها
- عکسبرداری با اشعه ایکس از دهان و فک
- تهیه قالب گچی از دندانها
این اطلاعات به متخصص ارتودنسی این امکان را می‌دهد که موقعیت دقیق دندانها، میزان بیرون زدگی آنها، شرایط ریشه‌ها و نحوه قرارگیری دندانها نسبت به فک را به خوبی بررسی کند و بر اساس آن و همچنین با درنظر گرفتن ترجیح بیمار بهترین نوع ارتودنسی را انتخاب کند.
علاوه بر این، ثبت تصاویر و اطلاعات اولیه (مانند عکس‌های قبل از شروع درمان) به دندانپزشک کمک می‌کند تا روند پیشرفت بیمار را در طول زمان بررسی کرده و در صورت نیاز، تغییراتی در برنامه درمانی اعمال کند.
مراحل انجام ارتودنسی دندان
این فرایند معمولاً در سه مرحله اصلی انجام می‌شود:
1-ارزیابی و برنامه ریزی اولیه: در اولین گام، متخصص ارتودنسی وضعیت دندانها، فک و نحوه قرارگیری آنها را بررسی می‌کند. این مرحله شامل معاینه، تهیه تصاویر رادیولوژی و قالب‌گیری از دندان‌هاست. با جمع‌آوری این اطلاعات، بهترین روش ارتودنسی متناسب با شرایط هر فرد تعیین می‌شود.
۲-اجرا: پس از آماده سازی، نوبت به نصب براکت‌ها می‌رسد. براکت‌ها ابزارهایی هستند که به سطح دندانها چسبانده می‌شوند و به وسیله سیم‌هایی مخصوص به یکدیگر متصل می‌شوند. این سیم‌ها نیرویی پیوسته به دندانها وارد می‌کنند و به مرور زمان باعث حرکت آنها به سمت موقعیت صحیح می‌شوند.
مدت زمان قرارگیری براکت‌ها روی دندانها ممکن است از چند ماه تا چند سال طول بکشد (معمولاً بین ۶ ماه تا ۴ سال). در طول این دوره، بیمار باید به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کند تا روند درمان با موفقیت ادامه پیدا کند.
۳-تثبیت نتایج: پس از برداشتن براکت‌ها، درمان به پایان نمیرسد. برای جلوگیری از بازگشت دندانها به موقعیت قبلی، استفاده از وسیله‌ای به نام ریتینر (نگهدارنده) ضروری است. این ابزار کمک می‌کند تا دندانها در موقعیت جدید خود تثبیت شوند. مدت زمان استفاده از ریتینر بسته به شرایط هر فرد متفاوت است و معمولاً با توصیه متخصص مشخص می‌شود.
ارتودنسی چه مزایایی دارد؟
مهم‌ترین مزایای ارتودنسی دندان عبارتند از:
- اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فکی: ارتودنسی با تنظیم موقعیت دندانها و فک به رفع ناهنجاری‌های ژنتیکی یا اکتسابی کمک می‌کند. این اصلاحات نه تنها به زیبایی ظاهری فرد کمک می‌کنند، بلکه عملکرد دهان و دندانها را نیز بهبود می‌بخشند.
- ایجاد لبخندی زیبا و چهره‌ای دلنشین: یکی از اصلی‌ترین دلایلی که افراد به ارتودنسی روی می‌آورند، دستیابی به یک لبخند زیباتر است. با مرتب شدن دندانها، تناسب به چهره باز می‌گردد و اعتماد به نفس فرد افزایش پیدا می‌کند.
- پیشگیری از مشکلات دهان و دندان: دندان‌های نامرتب و روی هم افتاده، مکان مناسبی برای تجمع پلاک و باکتری هستند و به مرور زمان منجر به پوسیدگی دندان، التهاب لثه و حتی بیماری‌های خطرناک‌تر دهانی می‌شوند. ارتودنسی با اصلاح نظم دندانها، ریسک این مشکلات را کاهش می‌دهد.
- بهبود جویدن: در مواردی که ناهنجاری‌های فکی موجب اختلال در جویدن یا بلع شده‌اند، ارتودنسی میتواند عملکرد طبیعی دهان را بازگرداند.
- کاهش فشار روی مفصل فک: بسیاری از افرادی که دچار درد یا قفل شدن مفصل فک هستند، پس از انجام ارتودنسی، کاهش چشمگیری در علائم خود تجربه می‌کنند.
- افزایش طول عمر دندانها: زمانی که دندانها در موقعیت صحیح خود قرار بگیرند، احتمال فرسایش، شکستگی و وارد شدن فشارهای شدید به دندانها کاهش می‌یابد. در نتیجه، سلامت عمومی دندانها حفظ شده و طول عمر آنها افزایش می‌یابد.
مراقبت‌های بعد از ارتودنسی دندان
در طول درمان ارتودنسی، مراقبت درست از دندانها اهمیت زیادی دارد. چون بی توجهی به این موضوع ممکن است باعث پوسیدگی و زردی دندانها یا آسیب به براکت‌ها شود. برای پیشگیری از این مشکلات حتماً به نکات زیر توجه کنید:
- از خوردن خوراکی‌های سفت و چسبناک پرهیز کنید.
- مسواک زدن اصولی را بعد از هر وعده غذا فراموش نکنید.
- نخ دندان مخصوص ارتودنسی را روزانه استفاده کنید.
- دهانشویه حاوی فلوراید برای جلوگیری از پوسیدگی دندانها مفید است.
- در صورت نیاز از موم ارتودنسی برای کاهش زخم و ناراحتی استفاده کنید.
- به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
دردسرهای بعد از ارتودنسی دندان
با وجود تمام مزایایی که برای ارتودنسی گفته شد، این روش ممکن است با برخی ناراحتی‌ها نیز همراه باشد از جمله:
- دشواری در غذا خوردن: یکی از اولین مشکلاتی که بیشتر افراد تجربه می‌کنند، سختی در جویدن غذاست. وجود براکت‌ها باعث می‌شود جویدن غذاهای سفت یا چسبناک دردسرساز شود. به همین دلیل توصیه می‌کنیم از خوراکی‌های نرم مثل پوره سیب، ماست یا سوپ‌های رقیق استفاده کنید که هم مغذی هستند و هم فشار زیادی به دندانها وارد نمی‌کنند.
- ناراحتی و دردهای خفیف: در روزهای اول درمان یا بعد از هر بار تنظیم سیم‌ها، احساس درد یا فشار روی دندانها طبیعی است. حتی ممکن است برخی افراد دچار سردرد یا کمی درد فک شوند. استفاده از مسکن‌های ساده مثل ایبوپروفن یا استامینوفن برای تسکین این درد معمولاً کافی است.
- سایر عوارض ارتودنسی: پوسیدگی دندان، تحلیل ریشه دندان، خراشیدگی‌ها و زخم‌های کوچک در داخل دهان، عفونت لثه، از دست رفتن مینای دندان، زرد شدن دندانها و بازگشت دندانها به حالت قبل از جمله عوارض کمتر شایع ارتودنسی دندان می‌باشد.
در نهایت باید گفت که اگرچه ارتودنسی ممکن است با برخی دردسرها همراه باشد، اما این چالش‌ها موقتی و قابل پیشگیری هستند و با رعایت نکات مراقبتی و توجه به توصیه‌های دندانپزشک حل می‌شوند.
بهترین سن انجام ارتودنسی دندان چقدر است؟
اینکه تا چه سنی افرادی می‌توانند تحت درمان ارتودنسی قرار بگیرند، یکی از پرسش‌های رایج بیماران است. خوشبختانه، برخلاف تصور بسیاری از افراد ارتودنسی محدود به سن خاصی نیست. چه نوجوان باشید و چه بزرگسال، اگر شرایط لازم را داشته باشید، می‌توانید از این درمان بهره ببرید.
بنابراین، سن به تنهایی مانعی برای استفاده از ارتودنسی نیست.
با این حال، دو شرط اساسی وجود دارد که در صورت نداشتن آنها، انجام ارتودنسی ممکن نخواهد بود:
- داشتن دندان‌های دائمی: افرادی که دندان‌های مصنوعی دارند یا دندان‌های اصلی خود را از دست داده‌اند، گزینه مناسبی برای این درمان نیستند. زیرا بریس‌ها باید روی دندان‌های طبیعی نصب شوند.
- سلامت استخوان فک: برای اینکه ارتودنسی بتواند دندانها را جابجا کند، لازم است استخوان فک از سلامت کافی برخوردار باشد. اگر فرد به دلایل مختلفی مانند شکستگی شدید فک یا بیماری‌های پیشرفته استخوانی دچار آسیب جدی در این ناحیه باشد، امکان انجام ارتودنسی برای او وجود نخواهد داشت.
هزینه ارتودنسی دندان چقدر است؟
هزینه ارتودنسی به عوامل مختلفی مانند مدت زمان درمان، نوع ارتودنسی، پیچیدگی وضعیت دندانها و نوع بیمه شما بستگی دارد. به همین دلیل نمیتوان قبل از معاینه، قیمت دقیقی اعلام کرد. پیشنهاد می‌کنیم برای آگاهی دقیق‌تر از هزینه‌ها با شماره تلفن 02188558606 تماس بگیرید تا همکاران ما شما را راهنمایی کنند.
مدت زمان ارتودنسی دندان چقدر است؟
مدت زمان ارتودنسی در افراد مختلف متفاوت است و به عواملی مثل شدت مشکلات دندانی، سلامت دندان و لثه، وضعیت استخوان فک و میزان همکاری بیمار بستگی دارد.
در حالت کلی، درمان ارتودنسی بین ۱ تا ۳ سال طول می‌کشد. اگر فقط مشکل دندانی وجود داشته باشد، درمان حدود یکسال و نیم زمان می‌برد. اما در صورت وجود مشکلات فکی، این زمان ممکن است بیشتر شود.
آیا ارتودنسی درد دارد؟
قرار دادن بریس‌ها روی دندانها معمولاً بدون درد است و نیازی به نگرانی نیست. با این حال، پس از اتصال سیم‌ها، ممکن است درد یا فشار خفیفی را تجربه کنید که معمولاً چند روز تا یک هفته طول می‌کشد. این درد طبیعی و موقتی است و نشانه‌ای از شروع حرکت دندانها به سمت موقعیت درست است.
آیا ارتودنسی مشکلی در صحبت کردن ایجاد می‌کند؟
در روزهای اول پس از نصب براکت، ممکن است فرد دچار کمی اختلال در تلفظ برخی حروف شود یا نوک زبانی صحبت کند. با این حال، این مسئله موقتی است و پس از چند روز با عادت کردن به حضور براکت‌ها در دهان، نحوه صحبت کردن فرد به حالت طبیعی باز برمی‌گردد.
آیا تغییر فرم لب بعد از ارتودنسی طبیعی است؟
بله، در طول ارتودنسی ممکن است فرم لب‌ها کمی تغییر کند، اما این تغییر کاملاً طبیعی و موقتی است.
وقتی براکت‌ها روی دندانها قرار می‌گیرند، به طور طبیعی لب‌ها کمی جلوتر به نظر می‌رسند، زیرا فضای بیشتری در دهان اشغال شده است. با این حال، جای نگرانی نیست و پس از پایان درمان و برداشتن براکت‌ها، لب‌ها به تدریج به حالت طبیعی خود بازمی‌گردند.